Từ bãi hoang trắng nước

Trước đây, cứ đến tháng 9, tháng 10 âm lịch hằng năm khi có nước rươi, người dân xã Vĩnh Lập lại đổ xô đi vớt. Nhưng do gieo cấy lúa, phun thuốc trừ sâu nhiều, môi trường sống không tốt nên rươi nổi ít. Sau này người dân bỏ ruộng đi làm công nhân, vùng đất bãi bỏ hoang không người canh tác.

Trước cánh đồng trắng xóa, nhiều người trong xã Vĩnh Lập tiếc nuối đã thuê lại ruộng bãi với mục đích "đánh thức" tiềm năng vùng rươi của địa phương. Nhiều hộ đã phải vay tiền ngân hàng, thế chấp "sổ đỏ" để có nguồn vốn cải tạo vùng đất bãi. Có người mất trắng vì những năm đầu không cho lợi nhuận, họ phải bỏ làng đi biệt tích. Cùng thời điểm đó, nạn "cát tặc" hoành hành khắp các con sông. Vùng rươi, cáy xã Vĩnh Lập ngày đêm bị các tàu phía Hải Phòng hút trộm cát, có lần vỡ đê bối. Nếu người dân không kiên quyết bám trụ, chống đuổi "cát tặc" để bảo vệ tài sản của mình có lẽ đến giờ bãi rươi ở xã Vĩnh Lập không còn.

Kỳ công cải tạo môi trường cho rươi

Rươi được mùa hay không một phần phụ thuộc vào điều kiện thời tiết nhưng phần nhiều vẫn do môi trường sống của từng bãi. Nếu môi trường không sạch sẽ thì không có rươi. Người dân Vĩnh Lập vẫn có câu thơ ví von: "Cách nhau có mỗi cái bờ/Người thì hàng tạ, kẻ chờ từng con". Theo kinh nghiệm nhiều năm, người dân cho biết ruộng nào cải tạo tốt, chất đất sạch sẽ cho nhiều rươi. Vì thế, sau khi thu hoạch rươi xong, người dân sẽ cày ruộng, trồng 1 vụ lúa hữu cơ. Tháng 4 gặt xong, làm lại ruộng, gạt phẳng, đánh rạch, khoi nước, sau đó rắc phân ủ mục với trấu để tạo chất dinh dưỡng cho đất. Nhiều nhà cẩn thận chỉ bón ngô xuống ruộng, tạo thức ăn sạch sẽ cho rươi. Những vùng khai thác rươi, nguồn nước phải bảo đảm ra, vào liên tục, không được tù đọng. Những bãi rươi thường có nhiều cáy, còng sẽ ăn rươi nên người dân phải bắt thường xuyên nếu không sản lượng rươi sẽ ít. Phải trải qua rất nhiều công đoạn, người dân xã Vĩnh Lập mới thu hoạch rươi ổn định như hiện nay.

Đến sản phẩm OCOP

Năm 2019, HTX Bảo tồn và khai thác rươi, cáy tự nhiên, chế biến nông sản sạch Vĩnh Lập được thành lập. Rươi được xã Vĩnh Lập đăng ký là sản phẩm OCOP. Đây cũng là một trong những đặc sản của vùng đất Thanh Hà. Được khai thác hoàn toàn tự nhiên nên rươi Vĩnh Lập khi ăn có hương vị đậm đà. Người dùng có thể chế biến thành nhiều món ngon từ con rươi như đốt, rán, nấu...

Từ lúc chỉ có một vài hộ làm rươi, đến nay toàn xã Vĩnh Lập đã có 126 hộ khai thác rươi với 48,3 ha. Năm nay do điều kiện thời tiết không thuận nên nước rươi tháng 9, tháng 10 ít hơn mọi năm nhưng đến đầu tháng 11, rươi nổi nhiều hơn những năm trước. Từ nay đến Tết Nguyên đán, còn 2-3 đợt thu hoạch rươi, dự kiến toàn xã đạt 70 tấn, tăng khoảng 15 tấn so với năm ngoái. Với giá bình quân khoảng 400.000 đồng/kg, doanh thu từ rươi của xã Vĩnh Lập đạt khoảng 25,6 tỷ đồng, tăng khoảng 3 tỷ đồng so với năm ngoái.

Về xã Vĩnh Lập vào mùa rươi, xe ô tô nối dài trên những con đê, đường vào vùng khai thác. Do có cầu Quang Thanh nên người dân Hải Phòng cũng sang mua nhiều rươi hơn mọi năm. Nếu không có dịch Covid-19, có lẽ không khí mua bán rươi ở đây sẽ rất nhộn nhịp. Người mua, bán rồi người xem, người đến trải nghiệm vớt rươi... Đó là những hình ảnh sống động của vùng đất bãi xã Vĩnh Lập một thời dường như quên lãng. Trước sức sống mãnh liệt của vùng rươi Vĩnh Lập, UBND tỉnh đã đầu tư hơn chục tỷ đồng làm một số tuyến đường chính dẫn ra vùng khai thác rươi. UBND huyện Thanh Hà dự kiến thời gian tới mở rộng thêm 50 ha khai thác rươi trong đê và tiếp tục đề nghị tỉnh hỗ trợ kinh phí làm đường ra các nhánh nội đồng tạo điều kiện thuận lợi về giao thương.

Những người kiên trì bám trụ với bãi rươi ngày ấy, nay nhiều người trở thành tỷ phú, giàu lên vì "lộc trời". Có người nhiều bãi thu cả chục tỷ đồng mỗi năm. Người nào không đặt trước sẽ không mua được rươi vì thương lái về tận nơi mua gom hết. Nhiều người đến tận ruộng nhưng không báo trước cũng đành phải về tay không.

MINH NGUYỆT - THÀNH CHUNG

Đồ họa: TUẤN ANH